Thứ Ba, 30 tháng 8, 2011

Chuyện dân gian Nhật bản: 鬼婆と小僧 - Onibaba to kozou - Mụ quỷ và tiểu tăng

Truyện cổ tích Nhật Bản


鬼婆と小僧 Onibaba to kozou - Mụ quỷ và tiểu tăng

あるお寺に、こぞうさんがいました。ある日、おしょう様に
山をこえたとなりの村へお使いに行くように言われました。
「山には、人を食べるおにばばがいるから、このおふだを三枚もって行きなさい。
願い事を言えばかならずかなえてくれよう」
Aru otera ni, kozou-san ga imashita. Aru hi, oshou-sama ni, yama wo koeta tonari no mura e otsukai ni iku you ni iwaremashita.
"Yama ni wa, hito wo taberu onibaba ga iru kara, kono ofuda wo sanmai motte ikinasai. Negaigoto wo ieba kanarazu kanaete kureyou"

Ở một ngôi chùa nọ có một tiểu tăng ở đó. Một hôm, tiểu tăng được hòa thượng sai đi mua hàng ở thôn kế bên bên kia núi.
"Ở trong núi có một con quỷ cái chuyên ăn thịt người, con hãy cầm ba tấm bùa này mà đi.
Chỉ cần con ước điều gì là chắc chắn sẽ thành hiện thực."


お寺 otera: ngôi chùa, "tera" là chùa nhưng trong tiếng Nhật hay thêm "o" như là một cách nói tự nhiên (osake: rượu, oyasumi: đi nghỉ, obon: lễ hội obon, oshigoto: công việc,...). Thêm "o" cũng là cách để cách nói trở nên lễ phép, lịch sự.
こぞう(小僧) kozou: Tiểu tăng, ở đây "zou" là từ Hán Nhật còn "ko" thì lại dùng từ thuần Nhật (ko = nhỏ).
おしょう様 = 和尚様 = oshousama: Hòa thượng, "oshou" là cách đọc chữ "hòa thượng" khi người Nhật mượn chữ Hán từ thời nhà Đường khi đạo Phật truyền bá vào nước Nhật (thông thường phải đọc là "washou"). "sama" là để chỉ người quyền cao chức trọng hay đáng tôn trọng (= "ngài").
山をこえたとなりの村: Làng kế bên ở bên kia núi, "tonari no mura" là "làng kế, làng bên" còn "yama wo koeta" chỉ tính chất "vượt qua ngọn núi", tức là "bên kia núi".
お使いに行く: Đi mua hàng
行くように言われました: Được sai đi (... suru you ni: với mục đích làm gì, được sai làm gì; ... to iwareru: bị bảo là, bị sai làm gì đó)
おにばば: Quỷ cái, "baba" nghĩa là "bà bà"
行きなさい: "Đi đi", "~nasai" (shinasai) là mẫu dùng sai bảo người dưới. (Với người trên: shite kudasai).
願い事を言えばかならずかなえてくれよう: 
negaigoto = lời cầu nguyện, ước nguyện
negaigoto wo iu: cầu
kanarazu: chắc chắn
kanaeru: thành hiện thực (mong ước, ước mơ, lời cầu xin)
kureyou: kureru deshou, kureru darou (dạng nói kiểu cách)



こぞうさんが、山道を歩いていくと、道ばたにおばあさんがすわっていました。
「こぞうさん、こぞうさん、ちょっと手をかしておくれでないか。
家まで帰るのに足がいたくなってあるけなくなってしまったよ」
おばあさんは、そう言いました。
Kozou-san ga, yamamichi wo aruite iku to, michibata ni obaasan ga suwatte imashita.
"Kozou-san, kozou-san, chotte te wo kashite okure dewanai ka?
Ie made kaeru no ni ashi ga itaku natte arukenaku natte shimatta yo"
Obaasan wa, sou iimashita.

Tiểu tăng đang đi bộ đường núi thì có một bà lão ngồi ở ven đường.
"Tiểu tăng, tiểu tăng, có thể giúp bà một chút không.
Bà đang đi về nhà thì chân bị đau nên không đi nổi nữa đâu"
Bà lão nói vậy với tiểu tăng.


山道を歩いていくと: Khi đang đi đường núi (yamamichi), "~ suru to" là "khi đang ~"
道ばた = michibata: Ven đường, "hata" là "ven, bên, góc", ở đây là nối từ nên hata thành bata
手をかして: "te wo kasu" là "cho mượn tay", tức là giúp đỡ
ちょっと手をかしておくれでないか: "okure denai ka" là dạng kiểu cách của "kurenai ka"
= chotto te wo kashite kurenai ka (cháu giúp bà chút được không)
家まで帰るのに: Khi đang về nhà; "~ suru no ni" là vào lúc làm gì (thì có gì đó xảy ra.)
足がいたくなってあるけなくなってしまったよ:
足がいたくなって = Chân bị đau (đang đi thì bị đau nên dùng "itaku naru")
arukenaku natte: Không đi bộ được nữa (arukenai = không thể đi bộ, naru ở đây để chỉ là đang đi được thì chuyển qua không đi được nữa, chú ý là "naru" = "trở nên")
shimatta: Chuyện gì xảy ra "mất rồi"
あるけなくなってしまった: Bà không đi nổi mất rồi!


こぞうさんは、おばあさんの手を引いてあげました。
「あっちだよ」と、おばあさんは、道を教えてくれました。
でもその道は、どんどん山のおくへ向かっています。
Kozou-san wa, obaasan no te wo hiite agemashita.
"Atchi da yo" to, obaasan wa, michi wo oshiete kuremashita.
Demo, sono michi wa, dondon yama no oku e mukatte imasu.

Tiểu tăng dắt tay bà lão đi.
"Phía kia đấy", bà lão chỉ đường cho tiểu tăng.
Nhưng mà con đường đó càng ngày càng đi sâu vào trong núi.


あっちだよ: atchi da yo = achira da yo, tiếng Nhật khi nói hay nói achira = atchi (phía kia), sochira = sotchi (phía đó, quý vị), kochira = kotchi (phía này, "tôi")
yama no oku: trong núi, sâu trong núi (oku = bên trong, trong góc)
mukau: hướng về, đi về phía


こうして、とうとう山おくのいっけんのあばらやに着きました。
「ありがとうよ。でも、もうすぐ日がくれる。夜道はあぶないから、
今夜はここにおとまり」
おばあさんに言われて、こぞうさんはしかたなく、
おばあさんの家にとまることにしました。
Kou shite, toutou yamaoku no ikken no abaraya ni tsukimashita.
"Arigatou yo. Demo, mou sugu hi ga kureru. Yomichi wa abunai kara, kon'ya wa koko ni otomari"
Obaasan ni iwarete, kozou-san wa shikata naku, obaasan no ie ni tomaru koto ni shita.

Cứ như vậy cuối cùng tới một túp lều ở sâu trong núi.
"Cám ơn nhé. Nhưng mà trời sắp tối rồi. Đường ban đêm nguy hiểm lắm, tối nay cháu ngủ lại đây đi"
Bà lão nói vậy với tiểu tăng, tiểu tăng chẳng còn cách nào khác đành phải ở lại nhà bà lão.


とうとう: cuối cùng
日がくれる = hi ga kureru: Trời sắp tối (mặt trời lặn)
しかたなく = shikata naku (shikata ga nai): Không còn cách nào khác (shikata = cách làm, cách xử lý)
おばあさんの家にとまることにしました。= Quyết định ngủ lại nhà bà lão
... ni suru: Quyết định (làm gì)


夜中に、こぞうさんはふと目を覚ましました。
すると、シャッシャッという音がします。
ふすまの穴からとなりの部屋をのぞいてみると
やさしそうなおばあさんは、
鬼ばばのすがたになって、
ほうちょうをといでいるではありませんか。
「きっと、私を食べるつもりだ」
Yonaka ni, kozou-san wa futo me wo samashimasita.
Suru to, shasshatto iu oto ga shimasu.
Fusuma no ana kara tonari no heya wo nozoite miru to,
yasashisou-na obaasan wa,
onibaba no sugata ni natte,
houchou wo toide iru dewa arimasen ka?
"Kitto, watashi wo taberu tsumori da"

Giữa đêm tiểu tăng bất chợt thức giấc.
Chú liền nghe thấy tiếng xoẹt xoẹt.
Chú nhìn trộm qua lỗ trên vách thì thấy bà lão hiền từ đã biến thành hình một con quỷ cái và không phải nó đang mài dao đó sao?
"Chắc chắn là định ăn thịt mình"


ふと目を覚ましました: Bất chợt tỉnh giấc, tiếng Nhật cũng dùng những từ tượng hình, tượng thanh, ở đây là "futo" để chỉ sự bất chợt
シャッシャッという音: tiếng "xoẹt xoẹt", đây là từ tượng thanh shasshatto = xoẹt xoẹt
となりの部屋をのぞいてみる: Thử nhìn trộm phòng bên, "shite miru" là "thử làm gì"
ほうちょうをといでいるではありませんか: "Không phải đang mài dao đó sao?", đây là cách kể chuyện theo kiểu nói thay cho chú tiểu.


「おばさん、おばあさん、おしっこ」
こぞうさんは、そう言っておばあさんを呼びました。
「しかたないね、まよわないようにこのなわでしばって
あげるから、便所にいっておいで
鬼ばばは、こぞうさんのこしのところをなわで
しばってやりました。
"Obaasan, obaasan, oshikko"
Kozou-san wa, sou itte obaasan wo yobimashita.
"Shikata nai ne, mayowanai you ni kono nawa de shibatte ageru kara, bensho ni itte oide"
Onibaba wa, kozou-san no koshi no tokoro wo nawa de
shibatte yarimashita.

"Bà ơi, bà ơi, cháu đi tè"
Tiểu tăng nói vậy để gọi bà lão.
"Vậy phải đi thôi, để cháu không lạc thì bà sẽ buộc cho cháu sợi dây thừng này, cháu đi nhà tiêu rồi quay lại nhé"
Mụ quỷ buộc sợ dây thừng vào eo của tiểu tăng.


しかたない: không có cách khác = "vậy phải đi thôi"
まよわないように: để không bị lạc, "you ni" là "để, với mục đích là"
nawa de shibatte ageru: Buộc cho bằng dây thừng, "shite ageru" là làm gì "cho" ai, ageru là chỉ làm gì vì lợi ích của ai đó
itte oide = itte kite: Đi rồi quay lại nhé, "oide" là dạng thân mật của "kite"
しばってやりました: shite yaru là làm gì cho người có vị thế thấp hơn, ở đây là "buộc cho bằng dây thừng"


こぞうさんは、便所にはいるとこしをしばっているなわをといて、
柱にしばりつけるとそこへおしょうさんにもらったおふだを一枚はさみました。
「どうか、あの鬼ばばが何か言ったら、まだまだと答えてください」
そうして、こぞうさんは、こっそりにげだしました。
Kozou-san wa, bensho ni hairu to koshi wo shibatte iru nawa wo toite,
hashira ni shibari-tsukeru to soko e oshou-san ni moratta ofuda wo ichimai hasamimashita.
"Douka ano onibaba ga nanika ittara, mada mada to kotaete kudasai". Soushite, kozou-san wa, kossori nigedashimashita.

Tiểu tăng vào nhà tiêu liền cởi sợi dây thừng buộc ở eo, buộc vào cột rồi kẹp một tấm bùa mà hòa thượng đưa cho vào.
"Nếu mà mụ quỷ đó nói điều gì thì xin hãy bảo là vẫn chưa, vẫn chưa"
Làm vậy xong tiểu tăng bí mật chạy trốn đi.


便所にはいると: "Vừa vào nhà tiêu liền", "to" diễn tả sự làm gì "liền" ngay sau một hành động
柱にしばりつけると: buộc vào cột rồi, "to" ở đây là "rồi", diễn tả hành động liên tiếp; "tsukeru" là đính vào, dán vào, ghép vào, cho vào, shibari-tsukeru là buộc vào, tiếng Nhật hay dùng ghép động từ như thế này.


「まだかい、こぞうさん」
鬼ばばが声をかけると、柱が答えます。
「まだ、まだ」
「まだかい、こぞうさん」
「まだ、まだ」
こうしている間に、こぞうさんはどんどん遠くまでにげていきました。
"Mada kai, kozou-san"
Onibaba ga koe wo kaeru to, hashira ga kotaemasu.
"Mada, mada"
"Mada kai, kozou-san"
"Mada, mada"
Kou shite iru aida ni, kozou-san wa dondon tooku made nigete ikimashita.

"Xong chưa hả tiểu tăng?"
Mụ quỷ hỏi thì cây cột liền trả lời "Vẫn chưa, vẫn chưa".
"Xong chưa, tiểu tăng?"
"Vẫn chưa, vẫn chưa"
Trong lúc như vậy, tiểu tăng càng ngày càng chạy trốn đi xa.


mada ka i = mada ka: Xong chưa, ở đây "ka i" là cách hỏi người lớn nói với người dưới, như là "Xong chưa hả". Cảnh sát thẩm tra tội phạm cũng hay dùng "ka i". (= "hả?")

やっとこぞうさんがいないことに気づいた鬼ばばは、こぞうさんを追いかけました。
その早いこと早いこと、見る間にこぞうさんに追いついてきました。
もう少しで、鬼ばばの手がこぞうさんにとどきそうになったとき、
こぞうさんはおふだを投げて言いました。
「大きな川を作ってください」
Yatto kozou-san ga inai koto ni kizuita onibaba wa, kozou-san wo oikakemashita.
Sono hayai koto hayai koto, miru aida ni kozou-san ni oitsuite kimashita.
Mou sukoshi de, onibaba no te ga kozou-san ni todokisouni natta toki,
kozou-san wa ofuda wo nagete iimashita. "Ooki-na kawa wo tsukutte kudasai"

Cuối cùng thì mụ quỷ cũng phát hiện ra tiểu tăng không có ở đó, liền đuổi theo.
Rất nhanh chóng vừa nhìn thấy tiểu tăng là mụ đã đuổi kịp.
Khi còn chút xíu nữa thì tay mụ quỷ tóm được tiểu tăng thì tiểu tăng liền ném ra một tầm bùa và nói: "Xin hãy tạo ra một dòng sông lớn"


やっとこぞうさんがいないことに気づいた鬼ばば: Mụ quỷ, cuối cùng cũng phát hiện ra tiểu tăng không có ở đó, ... Đây là cách nói hay dùng trong tiếng Nhật: Cụm bổ nghĩa bổ nghĩa trực tiếp cho chủ thể (thay vì tách ra 2 cụm như tiếng Việt hay tiếng Anh ở trên)
もう少しで = mou sukoshi de: Còn chút xíu nữa
鬼ばばの手がこぞうさんにとどきそうになったとき: Khi tay mụ quỷ sắp chạm tới tiểu tăng
te ga todoku: tay với tới ..., todokisou: có vẻ chạm tới, sắp chạm tới (Động từ hàng "i" + "sou": Sắp, có vẻ sắp)


すると、鬼ばばの目の前に大きな川ができました。
鬼ばばは、その川を泳いでわたらなければなりません。
そのすきに、こぞうさんは、どんどん遠くまでにげていきました。
Suru to, onibaba no me no mae ni ookina kawa ga dekimashita.
Onibaba wa sono kawa wo oyoide wataranakereba narimasen.
Sono suki ni, kozou-san wa, dondon tooku made nigete ikimashita.

Lập tức có một con sông lớn xuất hiện trước mặt mụ quỷ.
Mụ quỷ phải bơi qua con sống đó.
Trong lúc đó tiểu tăng chạy trốn càng ngày càng xa.


dekiru = có thể, xuất hiện, (cơm, thức ăn) chín; diễn tả khả năng có thể làm gì hoặc là có cái gì đó xuất hiện (như cơm chín)
nigete iku: nigeru là chạy trốn, nigete iku là chỉ sự "chạy trốn đi" (khỏi nơi đang đứng), ngược lại sẽ là "nigete kuru" = "chạy trốn đến". Trong tiếng Nhật "iku", "kuru" chỉ hướng "đi", "đến" của hành động, ví dụ "Kaimono shite kita" = "Tôi vừa đi mua hàng về đây".
suru to = Vừa đó thì = Lập tức


川をわたった鬼ばばが、またまた追いついてきました。
もう少しで、鬼ばばの手が、こぞうさんの背中にとどきそうになったとき、
こぞうさんは最後のおふだを投げて言いました。
「大きな砂山を作ってください」
すると、大きな砂山ができて、鬼ばばはすべってころんで
なかなかこぞうさんに追いつけません。
Kawa wo watatta onibaba ga, mata mata oitsuite kimashita.
Mou sukoshi de, onibaba no te ga, kozou-san no senaka ni todokisou-ni natta toki, kozou-san wa saigo no ofuda wo nagete iimashita.
"Ookina sunayama wo tsukutte kudasai"
Suru to, ookina sunayama ga dekite, onibaba wa subette koronde nakanaka kozou-san ni oitsukemasen.

Mụ quỷ, vừa qua được sông, lại đuổi tới nơi.
Khi chút xíu nữa là tay mụ lại chạm được vào lưng tiểu tăng,
tiểu tăng ném nốt tấm bùa cuối cùng và nói:
"Xin hãy tạo ra một núi cát lớn"
Lập tức một núi cát lớn xuất hiện, mụ quỷ trượt ngã lăn,
không sao có thể đuổi kịp tiểu tăng.


mata = lại
oitsuku = đuổi kịp
oitsuite kita = đuổi kịp tới ("kuru" = "tới")
nakanaka = mãi mà vẫn (không làm được gì) (naka = ở giữa, bên trong)


そのすきに、こぞうさんはお寺にかけこみました。
そしておしょうさんに言いました。
「おしょうさん、おしょうさん鬼ばばに追いつかれそうです」
「よしよし、そこのおしいれにかくれていなさい」
Sono suki ni, kozou-san wa otera ni kakekomimashita.
Soshite oshou-san ni iimashita.
"Oshou-san, oshou-san, onibaba ni oitsukaresou desu"
"Yoshi yoshi, soko no oshiire ni kakurete inasai"

Trong lúc đó, tiểu tăng chạy vào trong chùa và nói với hòa thượng:
"Hòa thượng, hòa thượng, con sắp bị mụ quỷ đuổi kịp rồi"
"Được rồi được rồi, con trốn vào trong cái tủ quần áo kia đi"


kakekomu: Chạy vào, "kakeru" là chạy thật nhanh, komu = vào
oitsukaresou: thể bị động, "sắp bị đuổi kịp"
kakurete inasai: inasai là dạng sai bảo của "iru" (= "ở"), ở đây là trốn vào tủ rồi ở trong đó
yoshi yoshi = "tốt, tốt", hay "được rồi, được rồi" (yoshi = yoi = tốt), chỉ dùng cho người trên nói với người dưới

こぞうさんが、押入にかくれたとたん、鬼ばばが飛びこんできました。
「やい、おしょう、こぞうがにげてこなかったか」
「いや、だれもこなかった」
「うそをつけ、うそをつくとおまえから食べてしまうぞ」
Kozou-san ga, oshiire ni kakureta totan, onibaba ga tobikonde kimashita.
"Yai, oshou, kozou ga nigete konakatta ka?"
"Iya, daremo konakatta"
"Uso wo tsuke, uso wo tsuku to omae kara tabete shimau zo"

Tiểu tăng vừa trốn vào tủ xong thì mụ quỷ chạy như bay vào.
"Này, hòa thượng, tiểu tăng có chạy tới đây không?"
"Không, không có ai tới cả"
"Cứ nói dối đi, nói dối thì tao sẽ ăn thịt mày trước đấy"


kakureta totan = vừa trốn xong thì..., "totan" chỉ vừa làm gì xong thì có việc gì xảy ra
tobikomu = bay vào, ở đây là "chạy như bay vào"
nigete konakatta?: konai là phủ định của "kuru" (tới, đến) = có chạy trốn tới đây không
おまえから: "Từ mày đi", ở đây là "ăn mày trước", kara = "từ, kể từ"
食べてしまうぞ: "zo" là cách nói nhấn mạnh là sẽ làm gì (chỉ dùng trong tình huống suồng sã, thân mật)


「じゃあ、わざくらべをしよう。私が負けたら、私を食べても良いぞ。
そうだな、お前は豆に化けられるか?あんな小さなものに化けるのはむずかしいだろう」
そう言われて、鬼ばばは、
「何を、豆だと。そんなのは簡単だ」
と言いながら、とんぼ返りをしました。
すると、あっという間に小さな豆になってしまいました。
"Jaa, waza-kurabe wo shiyou. Watashi ga maketara, watashi wo tabete mo ii zo.
Sou da na, omae wa mame ni bakerareru ka? Anna chiisa-na mono ni bakeru no wa muzukashii darou"
Sou warete, onibaba wa,
"Nani wo, mame da to? Sonna no wa kantan da"
to iinagara, tombo-gaeri wo shimashita.
Suruto, atto iu ma ni, chiisa-na mame ni natte shimaimashita.

"Vậy thì, chúng ta hãy đọ phép thuật. Nếu tao thua thì mày có thể ăn thịt tao đấy. Thế nào, mày có biến thành hạt đậu được không? Biến thành hát đậu bé tẹo như vậy khó lắm đấy nhỉ?"
Vừa nghe vậy mụ quỷ liền nói "Cái gì? Hạt đậu ấy à? Việc đó dễ lắm" rồi lượn một vòng. Lập tức mụ biến thành hạt đậu bé tẹo.


wazakurabe: waza = phép thuật, kurabe = đọ, so
tombogaeri: lượn một vòng, "tombo" là con chuồn chuồn, kaeri (gaeri là biến âm của kaeri khi ghép sau chữ khác) = lượn vòng, đây là từ chỉ sự lượn người một vòng giống như chuồn chuồn, là một trong những cách sử dụng phép thuật


それを見たおしょうさんは、さっと手をのばして豆をつまむと口にほうりこんで、
むしゃむしゃ食べてしまいました。
---おしまい---
Sore wo mita oshou-san wa, satto te wo nobashite mame wo tsumamu to kuchini hourikonde, musha musha tabete shimaimashita. --- oshimai ---

Hòa thượng, vừa nhìn thấy thế, nhanh tay cầm hạt đậu bỏ vào miệng nhai mất tiêu.
---Hết---

Ý nghĩa câu chuyện (SAROMA JCLASS):
真の強さは力ではなく、頭脳です。
Shin no tsuyosa wa chikara dewanaku, zunou desu.
Sức mạnh thực sự không phải là ở cơ bắp mà là ở đầu óc.


Ở câu chuyện trên, hòa thượng đã đánh vào điểm yếu của đối thủ, đó là lòng tham và tính hiếu thắng.

Bổ sung (21-03-2014): Tiểu tăng cũng rất thông minh sáng láng, mới cứu được bản thân mình. Vì lá bùa thứ 2 tạo ra dòng sông lớn không có tác dụng nên tiểu tăng "rút kinh nghiệm" dùng là bùa thứ 3 để tạo ra đống cát lớn có vẻ có tương lai hơn rất nhiều!

Xem thêm các truyện khác (tiếng Nhật) tại www.e-hon.jp

Đã thêm phiên âm romaji ngày 21-03-2014.

12 nhận xét:

  1. câu chuyện hay,lại ý nghĩa,giải thích ngữ pháp rất tỉ mỉ,dễ hiểu ...thanks saroma nak! ^^

    Trả lờiXóa
  2. quá tuyệt.arigatou

    Trả lờiXóa
  3. trời ơi từ cảm ơn vẫn chưa nói hết được sự biết ơn của tôi đối với bạn!! bạn quá tuyệt vời!!!

    Trả lờiXóa
  4. có truyện khác nữa k akj

    Trả lờiXóa
  5. cám ơn bạn rất nhiều, bạn thật sự rất tuyệt vời!

    Trả lờiXóa
  6. mở link xem không được ạ.có a xem được chỉ giúp mình với.cảm ơn nhiều a.

    Trả lờiXóa
  7. Còn truyện nào mà bạn dịch kiểu tương tự như nào không vậy?
    Dễ hiểu quá!
    Cảm ơn bạn nhiều nhiều nhé!

    Trả lờiXóa