Gốc Hán Việt của "tài xế" là 大車 [đại xa]. "Tài xế" là cách đọc theo tiếng Quảng Đông (vùng Lưỡng Quảng, Trung Quốc) của "đại xa" do người gốc Hoa mang vào Việt Nam (đặc biệt là miền nam). Trong bài này, tôi sẽ nói về nguồn gốc của chữ "tài xế", vì sao 大車 [đại xa] lại là "tài xế".
Về chữ "xế" thì đây là cách đọc tiếng Quảng của chữ 車 XA.
大車
Cantonese (Jyutping): daai6 ce1
1. cart; big car
2. respectful term for an engine drive or the chief engineer of a ship
3. (Mainland China Hokkien) automobile; motor car; sedan
Chỗ này thì không ai thắc mắc cả. Ví dụ "xế hộp" nghĩa là "xe hơi" (xe ô tô).
Về chữ "tài" thì có ý kiến cho rằng, đó là chữ ĐÀ (舵), tức là "cầm lái" vì:
1. Tài xế nghĩa là người lái xe, nên có lẽ "tài" là "lái"
2. 舵手 [đà thủ] nghĩa là người cầm lái tàu thuyền, ví dụ 偉大舵手 [vĩ đại đà thủ] nghĩa là người cầm lái vĩ đại.
舵工 [đà công] nghĩa là người lái thuyền, thợ lái thuyền.
Vì thế, lái xe sẽ là ĐÀ XA? Điều này không hợp lý, vì ĐÀ là bánh lái tàu thuyền, không dùng cho xe cộ. Trong tiếng Trung, lái xe là 司機 TƯ CƠ.
Hơn nữa, ĐÀ đọc là to4 trong tiếng Quảng, không phải "tài".
ĐÀ XA là suy luận sai lầm, còn ĐẠI XA 大車 mới đúng là "tài xế".
大車 ĐẠI XA nghĩa là gì?
ĐẠI XA nghĩa là "xe lớn", chỉ xe của bậc đại phu ngày xưa, hoặc là từ tôn kính để gọi thợ máy hay thợ chính của xe cộ, tàu thuyền, hay là chỉ xe ô tô.Ngày xưa khi xe hơi mới xuất hiện thì nó là hàng hiếm, và cấu tạo đơn giản gồm đánh lửa, truyền động, động cơ. Đơn giản cũng có nghĩa là dễ sự cố, nên muốn lái được xe này (mà tốc độ là tầm 20km/h, còn 30km/h thời đó là "siêu xe"), người lái phải có kiến thức về xe cộ để sửa chữa khi cần.
Tức là, người lái không chỉ oai mà còn có kiến thức ít người biết, vì trường lớp thời đấy cũng không có. Rõ ràng để có thể lái xe hơi thì phải là người như thế nào đó, chứ không phải ai cũng lái được.
Thường những người lái là người có tiền mua xe đó, hoặc là người thông minh sáng dạ nhất trong tổ chức, học nhanh và có kỹ năng lái cũng như sửa xe, bảo trì xe.
Những người này được gọi tôn kính là "đại xa".
Để các bạn hiểu rõ thì tôi ví dụ chữ ĐẠI GIA 大家 ngày nay đi. Đại gia là người được tôn kính vì có nhiều tài sản, hoặc tạo ra dòng tiền lớn. Mặc dù nghĩa đen của "đại gia" chỉ là ngôi nhà to, nhưng mà:
1. "Đại gia" ít khi chỉ nhà to mà lại chỉ người.
2. "Đại gia" chỉ người nhưng chỉ người lắm tiền nhiều của, chưa chắc đã sở hữu hay ở trong nhà to.
3 "Đại gia" là từ ngữ tôn kính chỉ những người tạo dòng tiền lớn, hay nhiều tài sản mà người thường không dễ có được.
Tức là bậc đại gia thì có thể vẫn chỉ ở nhà nhỏ, thậm chí đi thuê nhà. Ví dụ một người thuê, mua nhiều đất xây chung cư mini, tháng kiếm đâu tỉ bạc, được coi là đại gia chung cư, hay phòng trọ, và người đó chưa chắc đã ở nhà to, mà có khi lại ở chính phòng trọ mình sở hữu!
Hay đại gia chứng khoán là do người đó buôn bán chứng khoán giỏi, còn anh ta ở nhà to bé, thì không còn liên quan nghĩa gốc của "đại gia" tức là "nhà to" nữa.
Nghĩa là Đại Gia thành từ ngữ tôn kính chỉ người, không còn hiểu theo nghĩa đen của nó.
Tương tự, Đại Xa là từ chỉ người ngồi lái, kiêm luôn "thợ" cơ khí (mà cũng không nên gọi là "thợ" sẽ mất đi oai nghiêm, tôn kính). Anh ta có thể là người sở hữu con xe đó hay không, không quan trọng nữa. Vì nếu anh được ngồi trên tài sản đắt tiền, oai vệ trong mắt mọi người, thì anh phải là người có vai vế trong tổ chức, nếu không nói là đứng đầu.
Chữ Đại đọc là "tài" trong tiếng Quảng
Một căn cứ nữa là chữ Đại đọc là "tài" trong tiếng Quảng người Hoa:Tài xỉu là 大小 [đại tiểu], một trò cá cược.
Tài mà là 大麻 [đại ma] là một loại cây làm dược chất gây nghiện.
Như vậy Đại Xa 大車 sẽ đọc là "tài xế".
Trong từ điển chữ Tôm, "tài xế" được phiên thành 大°車°, với ° là chỉ cách đọc có thay đổi, cách phát âm của người Hoa vv.
Ngày nay, chúng ta gọi người điều khiển xe là người điều khiển xe, người lái xe, hay tài xế. Và đây là gọi chung cho các loại xe có động cơ, kể cả xe máy. Ví dụ có thể nói là tài xế xe máy, tài xế xe ôm, không nhất thiết phải là tài xế xe hơi.
"Bác tài" là chỉ chung người lái xe, nhất là xe chở khách, ví dụ xe khách (xe đò trong miền nam), và kể cả xe ôm.
Takahashi
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét