"Tuyệt cú mèo"

Thứ Ba, 27 tháng 12, 2016

"Tuyệt cú mèo"

"Tuyệt cú mèo" là gì?

Đây là từ do người ta chế ra khoảng những năm 60 ở Sài Gòn (nghe nói do nhà văn Duyên Anh chế ra dùng trong tiếu thuyết thiếu nhi), diễn tả thứ gì tuyệt vời hay tuyệt hảo. Đúng ra thì nó là "tuyệt vời" nhưng người ta hay chế ra để diễn tả có vẻ cảm xúc hơn. Vậy, nguồn gốc của tuyệt cú mèo là gì và có liên quan tới cú mèo không?

Nó cũng như khi nói từ "hoành tráng" ngày nay, người ta thường nói là "hoành tá tràng" (tên căn bệnh hoành tá tràng) tức là xuyên tạc đi giống như "tỏ ra nguy hiểm" (xem bài Vi diệu). Tôi thì chế ra từ "hoành bánh tráng" hay là "hoành (bánh) tráng". Chẳng liên quan mấy mà chỉ là ghép:

hoành tráng + bánh tráng = hoành bánh tráng

Đây là kiểu chơi chữ thôi vì bánh tráng và hoành tráng không liên quan. Bánh tráng là món ăn miền nam cắt bánh tráng (bánh đa nem) thành sợi, trộn đu đủ, thịt bò khô, nước sốt, vv để làm món ăn vặt. Vì thế đôi khi còn gọi là bánh tráng trộn, phân biệt với bánh tráng (bánh đa nem) dùng để cuốn gỏi cuốn hay chả giò (nem rán).

Bánh tráng trộn

Vậy thì tuyệt cú mèo là từ đâu mà ra?

tuyệt cú + cú mèo = tuyệt cú mèo

Cú mèo là chim cú mèo (loài chim được coi là thông minh, tượng trưng cho tri thức). Còn tuyệt cú là 絶句 (tiếng Nhật đọc là ぜっく).

Một bài "tuyệt cú" (xem nội dung bên dưới)

Hiểu nhầm về ý nghĩa của "tuyệt cú"

Tuy nhiên, chữ "tuyệt cú" này không phải là một câu tuyệt hay, tuyệt vời nhưng người ta hiểu nhầm mà (trong tiếng Nhật) có 2 nghĩa:

(1) Không thốt nên lời. Tuyệt ở đây là đoạn tuyệt.

(2) Thể thơ tuyệt cú gồm 4 câu gồm 起・承・転・結 (khởi - thừa - chuyển - kết).

Tuyệt cú, còn gọi là tiệt cú, đoạn cú, tuyệt thi là thể thơ lưu hành từ thời nhà Đường. Ví dụ:

朝辭白帝彩雲間，
千里江陵一日還。
兩岸猿聲啼不住，
輕舟已過萬重山。
Triều từ Bạch Đế thái vân gian,
Thiên lý Giang Lăng nhất nhật hoàn.
Lưỡng ngạn viên thanh đề bất trú,
Khinh chu dĩ quá vạn trùng san.
(Thơ Lý Bạch - 早発白帝城 Tảo phát Bạch Đế thành)

Nếu viết cho dễ hiểu bằng Bảng hán tự thường dụng tiếng Nhật thì thế này:

朝辞白帝彩雲間、　千里江陵一日環。
両岸猿声啼不住、　軽船已過万重山。
Ý nghĩa:
Buổi sáng từ biệt thành Bạch Đế, ở trong làn mây rực rỡ,
Đi suốt một ngày, vượt qua ngàn dặm về tới Giang Lăng.
Hai bên bờ sông tiếng vượn kêu mãi không thôi,
Thuyền nhẹ đâu ngờ đã vượt qua muôn trùng núi non.
Dịch nghĩa tiếng Nhật:
朝焼け雲に染まる白帝城に、朝早く別れを告げてから
千里も離れた江陵まで、一日で着いた。
（私の乗る船が進む）川の両岸からは猿の鳴き声が絶えず聞こえ
その鳴き声がやまないうちに、船はすでにたくさんの山々の間を過ぎていった。
Nguồn: http://manapedia.jp/text/1953

Như vậy thì hiểu "tuyệt cú" theo nghĩa là câu tuyệt hay là không đúng với nghĩa hán của từ này mà chỉ là do hiểu nhầm. Vì thế, từ "tuyệt cú mèo" không quá đúng về mặt ngữ nghĩa, nhưng quan trọng là mọi người có chấp nhận hay không thôi. Nhưng vì phong trào giữ gìn sự trong sáng của ... chữ kanji đã bắt đầu tại Saromalang, nên tôi giải thích rõ ra như vậy.

Nhân tiện, phát âm hán tự của tiếng Việt ngày nay truyền tải rất tốt phát âm tiếng Đường cổ. Nên đọc thơ Đường (唐詩 toushi, đường thi) theo tiếng Việt rất vần. Nếu bạn đọc theo tiếng Hoa ngày nay thì chẳng vần mấy nữa.

Takahashi

Ảnh: http://www.k2.dion.ne.jp/~osafune/kansi/hakutei/hakutei-0.jpg

Cách giải thích khác (29 thg 12, 2016)

chouetteとはフランス語で「フクロウ」という意味ですが、西欧ではフクロウは『哲学者』『智恵の神』といったイメージが強いため、chouetteという言葉は、「フクロウ」という意味だけでなく、同時に『素敵』『素晴らしい』『可愛い』『かっこいい』『感じがいい』といった意味としても使われています。
Nguồn: https://tarupro-b.jimdo.com/フクロウ物語/

Giải thích: chouette trong tiếng Pháp nghĩa là "cú mèo" (tiếng Nhật là フクロウ) nhưng ở phương tây thì cú mèo thường tượng trưng cho "nhà triết học", "thần trí tuệ" nên chouette không chỉ có ý nghĩa là "cú mèo" mà còn có nghĩa là "tuyệt đẹp", "tuyệt vời", "xinh xắn", "phong cách đẹp", "dễ mến".
(Từ góp ý của bạn Kỳ Anh trên Facebook)

Như vậy trong tiếng Pháp khi nói "bạn cú quá" có thể hiểu là "bạn tuyệt quá", từ đó mà thành "tuyệt chouette" tức là "tuyệt cú mèo" chăng? Trong thực tế khi muốn nói "Điều đó tuyệt quá" (「まあ、素敵！」 hay 「あ、それいいね！」 "Thứ đó hay nhỉ") thì người Pháp sẽ nói:
‘c’est chouette !’